Με αφορμή το γυναικείο ζήτημα κάθε χρόνο ξεκινάει μία συζήτηση για την ισότητα των δύο φύλων χρησιμοποιώντας με μεγάλη σύγχυση μία έννοια που, ίσως, δεν ανταποκρίνεται στα αιτήματα των γυναικών για δίκαιη μεταχείριση στους χώρους εργασίας πρωταρχικά και εν γένει στην κοινωνία.
Ξεκινώντας από την ακριβή σημασία των λέξεων μπορούμε να κατανοήσουμε και την βασική τους διαφοροποίηση. Ισότητα είναι η ίση ποσότητα δύο μεγεθών, η ίδια μεταχείριση δύο ανθρώπων στην περίπτωσή μας. Ειδικότερα, η ισότητα ως βασική αρχή του δημοκρατικού πολιτεύματος, καθιερωμένη συνταγματικά, θεσπίζει τη χωρίς διακρίσεις, ίση μεταχείριση όλων ανεξαιρέτως των πολιτών σε όλους τους τομείς του δημόσιου βίου, όπως λ.χ. στα πολιτικά δικαιώματα, στη φορολόγηση, στην απονομή δικαιοσύνης κ.λπ. Σε αυτές όμως τις περιπτώσεις είναι ορθότερο, είναι ακριβέστερο να χρησιμοποιούμε τις λέξεις ισονομία και ισοπολιτεία.
Από την άλλη ισοτιμία είναι η αναγνώριση ίσων δικαιωμάτων ή ίσης αξίας (π.χ. η ισοτιμία των πολιτών, η ισοτιμία των πτυχίων), αφορά την δίκαιη μεταχείριση ώστε να ικανοποιούνται οι διαφορετικές ανάγκες ανάμεσα σε ανθρώπους μοναδικούς. Έτσι, σύμφωνα με τις παραπάνω ερμηνείες καθίσταται σαφές πως η ισότητα πρέπει να αναφέρεται σε ποσοτικά και μόνο στοιχεία, όχι όμως σε ποιοτικά, οπότε μπορούμε να κάνουμε λόγο και για ισοδυναμία. ΄Έτσι κι αλλιώς η ισότητα δεν είναι εμφανής πουθενά στη φύση. Πουθενά δεν προκύπτει η ισότητα των ανθρώπων, εκτός αν δεχθούμε ότι όλοι είμαστε ίδιοι, δεν διαφέρουμε αναγκών ή προσωπικότητας.
Η ‘ισότητα’ επομένως που απαιτείται οδηγεί στην πολιτική ίσων ευκαιριών - ίσων δικαιωμάτων και της κατάργησης διακρίσεων λόγω φύλου. Είναι αυτή η ‘ισότητα’ που ξεθεμελιώνει δικαιώματα και από τις γυναίκες και από τους άντρες, ενώ χρησιμοποιεί τις γυναίκες ως αγωγούς των πιο αντιδραστικών αναδιαρθρώσεων.
Είναι λοιπόν λογικό να μη γίνεται ισότητα δικαιωμάτων των δύο φύλων όταν παραγνωρίζονται οι βιολογικές διαφορές, αλλά και οι διαφορές κοινωνικής φύσης που έχουν ήδη διαμορφωθεί σε βάρος των γυναικών μέσα στους αιώνες, που διατηρούνται και αυξάνονται στα πλαίσια του ταξικού ανισότιμου κοινωνικού συστήματος. Και είναι αυτές ακριβώς οι διαφορές που λειτουργούν ως εμπόδια στην ανάπτυξη της συνείδησης και δράσης των γυναικών.
Σε νομικό επίπεδο, στις περισσότερες χώρες του προηγμένου καπιταλισμού επήλθε ισονομία αντρών-γυναικών, παρέμειναν όμως στη ζωή προβλήματα ανισοτιμίας που αφορούν αντιλήψεις, πρακτικές, παραδόσεις που αφορούν τη σχέση της γυναίκας με τη μητρότητα, την οικογένεια, τις σχέσεις των δυο φύλων όπως εκδηλώνονται και σε εργασιακούς χώρους, ακόμα και μέσα σε αστικά όργανα και θεσμούς. Πάνω απ’ όλα παρέμεινε στην πράξη η ανισοτιμία σε μισθούς και ημερομίσθια, στις εργασιακές σχέσεις, αφού γίνεται πηγή πρόσθετου κέρδους για το κεφάλαιο. Βέβαια, πρόκειται για μια συγκαλυμμένη ανισοτιμία, αφού κυβερνητικές και διεθνείς συμβάσεις τυπικά την έχουν καταργήσει.
Επομένως πέρα του να διεκδικούμε ισότιμα δικαιώματα με τον άντρα στη δουλειά, στη μόρφωση, στην οικογένεια, σε κάθε πτυχή της κοινωνικής δραστηριότητας, πρέπει και να επιμένουμε ότι πρέπει να διατηρούνται και να διευρύνονται οι θετικές ρυθμίσεις υπέρ των γυναικών (π.χ. απαγόρευση νυκτερινής εργασίας, πενταετής διαφορά στη συνταξιοδότηση των γυναικών, κοινωνικές παροχές στη μητρότητα κλπ.), όσο διατηρούνται και σκληραίνουν οι όροι εκμετάλλευσης όλων των εργαζομένων. Και αυτό γιατί η κοινωνική θέση της γυναίκας ανά τα χρόνια επηρεάζεται πολύπλευρα από συμβάσεις και παράγοντες, όπως η μητρότητα, που δημιουργούν ιδιαιτερότητες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την απαίτηση ίσης μεταχείρισης με το ανδρικό φύλο.
Στο δίλημμα ανάμεσα στην ισότητα και την ισοτιμία είναι σημαντικό να κατανοούμε ότι ο δεύτερος όρος σέβεται την μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου, τις ιδιαίτερες ανάγκες του και την διαφορετικότητα του και δεν τον αντιμετωπίζει ως κάτι το μετρήσιμο και απρόσωπο. Όπως διάβασα και κάπου πρόσφατα: ‘Ισότητα είναι να έχουν όλοι ένα ζευγάρι παπούτσια. Ισοτιμία είναι να παρέχεται στον καθένα ένα ζευγάρι παπούτσια που να του κάνουν.’
Κατερίνα
Βιβλιογραφία
_ Αγκαβανάκη, Αιμιλία, ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ. Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ, ΚΟΜΕΠ, τεύχος 3, 2007
_ Αγκαβανάκη, Αιμιλία, Ισότητα ή ισοτιμία των δύο φύλων, Ριζοσπάστης, φύλλο: 25/02/2007
_ Ελευθεριάδου, Ελευθερία, Ο αγώνας για την ισοτιμία της γυναίκας, 17ο Πανκύπριο Συνέδρειο ΕΔΟΝ
_ Μπέλλου, Ελένη, Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΜΑΡΞ - ΕΝΓΚΕΛΣ ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΖΗΤΗΜΑ, ΣΕ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙ «ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΦΥΛΟΥ», ΚΟΜΕΠ, τεύχος 3, 2015
_ Παπαρήγα, Αλέκα, Για την απελευθέρωση της γυναίκας, Σύγχρονή Εποχή, Απρίλιος 1989